Dzieciństwo i okres studiów
Dmitrij Iwanowicz Mendelejew urodził się w 1834 roku w Rosji a dokładnie w Tobolsku na Syberii. Był najmłodszym z szesnaściorga dzieci Marii Dmitrijewnej (z domu Korniłowej) i Iwana Pawłowicza Mendelejewa. Jako młody uczeń nie lubił uczyć się łaciny i przedmiotów humanistycznych, ale uwielbiał fizykę i matematykę. Gdy jego matka dowiedziała się o szczególnych zdolnościach syna postarała się dla niego o miejsce w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Sankt Petersburgu. Niestety krótko po tym zmarła. Mendelejew uzyskał tytuł magistra chemii, a później przez kilka lat nauczał na Uniwersytecie w Petersburgu. Podjął następnie studia w Heidelbergu, podczas których odkrył tzw. temperaturę krytyczną, powyżej której nie da się skroplić gazu. Mendelejew zauważał, iż w tamtejszej Rosji brakuje podręcznika do chemii nieorganicznej, dlatego opracował i wydał pozycję pt „Osnowy chemii”. To podczas pracy właśnie nad tym podręcznikiem postanowił uporządkować wszystkie pierwiastki – przeczuwał bowiem, iż istnieje między nimi jakiegoś rodzaju zależność. Sam pisał tak: „Ale niczego, od grzybów do prawa naukowego, nie można znaleźć bez szukania i wysiłku. Zacząłem więc rozglądać się i notować na oddzielnych kartkach pierwiastki, a także ich masy atomowe i typowe własności; przekonałem się wkrótce, że własności pierwiastków pozostają w okresowej zależności od ich masy atomowej”.
Powstanie Układu Okresowego Pierwiastków
Zdjęcie poniżej przedstawia pierwotną wersję układu okresowego. Moglibyśmy powiedzieć dzisiaj, że to jakby taki jego prototyp. Jak widać pierwszy draft tabeli został naszkicowany odręcznie i wyglądał zupełnie inaczej niż ten, który znamy dzisiaj. W 1869 r. znane były tylko 63 pierwiastki (dzisiaj znamy ich już 118), dlatego próba uszeregowania ich była niezwykle trudna. Trzeba było bowiem ułożyć jakby puzzle, w których brakowało wielu elementów. Do tego z pewnością trzeba być wielkim umysłem. Mendelejew po latach studiów w Niemczech zdał sobie w końcu sprawę, że grupując pierwiastki według ich mas atomowych (ciężaru atomowego), okresowo pojawiały się pewne typy pierwiastków. Pomysł Mendelejewa polegał na tym, aby opisać każdy pierwiastek z osobna na specjalnych kartach (zapisując nazwy, masy i właściwości każdego znanego pierwiastka). Według historyka nauki Mike’a Suttona z Chemistry World, Mendelejew następnie położył przed sobą te karty – jak pasjans – i zaczął je tasować, dopóki nie znalazł porządku, który miał sens.
W latach sześćdziesiątych XIX wieku zaproponowano kilka schematów porządkujących pierwiastki jednak ten stworzony przez Mendelejewa okazał się najlepszy. Swoją tablicę opublikował w 1869 roku. Dzięki temu stał się On jednym z najsłynniejszych uczonych wszechczasów. Jego podręcznik do chemii cieszył się popularnością i uznaniem – został przetłumaczony na wiele języków.
Ciekawostki i życie prywatne
Mendelejew podejmował w swoim życiu także inicjatywy społeczne jak np. starania dla rozwoju przemysłu petrochemicznego w rejonie Morza Czernego.
Jeśli chodzi o życie prywatne naukowca, było prawdopodobnie skomplikowane. Był dwukrotnie żonaty i miał szóstkę dzieci. Pod koniec życia stracił wzrok. Zmarł w styczniu 1907 roku.
Literatura:
1. John Simmons, 100 najwybitniejszych uczonych wszech czasów, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1997.
2. Jerzy Zemanek, Kim oni są? Naukowcy i wynalazcy, Wydawnictwo SBM, Warszawa 2017.
Postać Dmitrija Mendelejewa obecna jest w fabule naszej gry edukacyjnej CHEMICZNY DETEKTYW. Pragniemy tym samym zaznajomić dzieci i młodzież z sylwetką tego wielkiego naukowca.
Zapraszamy do naszego SKLEPU INTERNETOWEGO: https://scienceboards.pl/produkt/chemiczny-detektyw/
Dodaj komentarz